بررسی تاثیر پارامترهای خشکسالی در افزایش شدت طوفان های گردوغباری در اقلیم خشک و بیابانی

بررسی تاثیر پارامترهای خشکسالی در افزایش شدت طوفان های گردوغباری در اقلیم خشک و بیابانی

وحید جعفریان

سودابه نامداری

علی حاجی بگلو

محمود نجفی

چکیده :

بـا توجـه بـه اقلیـم خشـک و نیمـه خشـک ایـران، بخـش بزرگی از مسـاحت کشـور توسـط بیابان ها در برگرفته شـده اسـت. ایـن مناطـق بیابانـی کـه حـدود 30 میلیـون هکتار بـر اسـاس مطالعـات میدانـی تعییـن گردیـده انـد، همواره پتانسـیل برداشـت ماسـه و تولیـد گردوغبـار را داشـته اند. در مقایسـه بـا سـال هـای گذشـته از ابتـدای بهـار 1401 گزارشـات متعـددی مبنـی بر افزایـش شـدت و رخدادهای گردوغبـار در اسـتانهای مختلـف بیابانـی کشـور منتشـر شـده اسـت. بازدیدهـای میدانـی حاکـی از افزایـش شـدت میـزان فرسـایش بادی در مناطق برداشـت، حمل و رسـوب مـی باشـد. نظـر بـه اینکـه پارامترهـای متعـددی در بـروز طوفـان هـای گردوغباری اثـر دارند، در ایـن پژوهش تلاش شـده اسـت تـا بـه برخـی سوالات در خصـوص مهمتریـن عوامـل اثرگـذار بـر افزایـش طوفـان هـای گردوغبـاری در سـال 1401 پاسـخ داده شـود. بـر همیـن اسـاس بـا توجـه بـه وسـعت منطقـه مـورد مطالعـه و محدودیـت دسترسـی بـه داده هـای بـروز، تصاویـر ماهـوارهای و مدلهـای اقلیمی جهـت دسترسـی بـه دادههـای اقلیمـی و پارامترهـای محیطـی بـه کار گرفته شـد. در ایـن مطالعـه از پارامترهای دمـا و بارش، سـرعت بـاد و همچنین پوشـش گیاهی جهت اسـتخراج تغییـرات اقلیمـی و سـطحی اثرگـذار و همچنین از شـاخص عمـق اپتیکـی جهـت بررسـی علـل تغییرات شـدت گردوغبـار اسـتفاده گردیـد.

1-مقدمه :

طوفـان گـرد و غبار پدیده جوی اسـت که اثـرات و پیامدهای نامطلـوب زیسـت محیطـی و اجتماعـی را موجـب می گـردد. چنیـن طوفـان هایـی بـا افزایـش بیابانزایـی، که خود در پاسـخ بـه تغییـرات اقلیمـی و فعالیـت هـای انسـانی اسـت، شـدت می یابنـد. بـه طـور کلـی گسـیلش گـرد و غبـار از سـطح زمین نتیجـه بیابانزایـی بـه دلیـل کاهـش پوشـش گیاهـی و رطوبت خـاک اسـت (2019.  Jiang al et). بـا توجـه بـه اهمیت طوفان هـای گـرد و غبـار، تحقیقـات گسـترده ای در مـورد رابطـه بیـن شـدت گـرد و غبـار و عوامـل تأثیرگـذار ماننـد سـرعت بـاد، دما، بـارش، پوشـش گیاهـی و رطوبت خاک انجام شـده اسـت. بـا توجه بـه مطالعات انجام شـده در محیط هـای جغرافیایی مختلـف، تاثیـر پارامترهـای اثرگـذار متفـاوت می باشـد. در ایـن تحقیـق بـا اسـتفاده از داده هـای بـه روز و به کارگیـری روش سـری های زمانـی جهـت بررسـی تأثیـر پارامترهـای سـطحی و اقلیمـی بـر شـدت تولیـد گـرد و غبـار، تلاش شـده اسـت تـا اطلاعات مناسـبی در خصـوص علـت افزایـش طوفـان هـای گردوغبـاری در مناطق بیابانی کشـور اسـتخراج گـردد. نتایج این تحقیـق اهمیـت بسـیاری در برنامه ریزی هـای زیسـت محیطی و پیش بینی هـای کوتـاه مـدت و بلنـد مـدت ایـن پدیـده دارد.

2 -منطقه مطالعاتی :

 منطقـه مطالعاتـی در ایـن مطالعـه شـامل اسـتان هـای بیابانـی مرکـزی و شـرقی کشـور میباشـد کـه در طـول ماه های پایانـی سـال 1400 و ماه هـای فروردین و اردیبهشـت سـال 1401 رخدادهـای مکـرر گردوغبـار در اسـتان هـای مختلـف آن گزارش شـده است.

3-داده ها و روش های مورد استفاده: 

بـا توجه به وسـعت منطقـه مطالعاتی و نیاز به دسترسـی

داده هـای بـا مقیاس مشـترک و به روز در ایـن پژوهش از داده های پایگاه Giovanni سـازمان ناسـا کـه پایـگاه داده عظیمی از اطلاعات محیطـی را بـا اسـتفاده از مدل هـا و داده هـای ماهواره ای اسـتخراج نمـوده و به صورت رایگان در دسـترس قرارداده اسـت، اسـتفاده شـده است. جهت تحلیـل پارامترهـای مربـوط بـه گردوغبار، پوشـش گیاهـی، دما و بـارش از داده های ماهانـه ماه هـای ژانویـه، فوریـه، مـارس و آوریـل اسـتفاده شـد و بـا توجـه بـه تغییـرات شـدید بـاد و تاثیـر آنـی بـاد بر

ادامه دارد...